Lokaal loont: mbo’ers kansrijk in eigen regio

Bij het zoeken van een baan spelen verschillende factoren een rol. Een voor de hand liggende factor is de beschikbaarheid van werk in een bepaalde regio. Het lijkt logisch om te denken dat verhuizen naar een locatie met meer werkgelegenheid kan leiden tot betere arbeidsmarkt uitkomsten voor een persoon. Echter, naast de beschikbaarheid van banen, kan ook het netwerk en de kennis van een regio cruciaal zijn. Wanneer je bekend bent met de lokale arbeidsmarkt en een sociaal en/of professioneel netwerk hebt in een regio, ook wel locatiegebonden kapitaal genoemd, kun je deze benutten bij het zoeken naar werk.

Bij hbo- en wo-afgestudeerden zien we dat zij relatief vaak verhuizen, bijvoorbeeld voor werk (zie hier voor analyses in de Talentmonitor waar we dat laten zien: https://talentinderegio.com/talentmonitor/#van-opgroeien-naar-uitvliegen). Mobielere afgestudeerden behalen vaak betere arbeidsmarktresultaten dan degenen die op één locatie blijven. Voor mbo-afgestudeerden is het daarentegen een stuk minder gebruikelijk om te verhuizen. Maar betekent dit ook dat zij slechter af zijn dan verhuizende afgestudeerden, of kunnen zij hun lokale netwerk en regio kennis juist inzetten voor een betere positie op de arbeidsmarkt?

Om de rol van locatiegebonden kapitaal op arbeidsmarktuitkomsten van mbo-afgestudeerden te begrijpen, onderzoeken Tineke Reitsma (link naar: https://research.rug.nl/nl/persons/tineke-reitsma) en Femke Cnossen (link naar: https://www.rug.nl/staff/f.d.cnossen/) (Rijksuniversiteit Groningen) de woonhistorie van mbo-afgestudeerden en arbeidsmarktuitkomsten op individueel niveau in Nederland.

Op deze pagina zijn grafieken en kaarten te vinden over de mobiliteit van mbo-afgestudeerden gekoppeld aan hun arbeidsmarktparticipatie. Daarnaast worden de resultaten verder uitgesplitst naar provincies, mbo-niveaus en leeftijdsgroepen.

Data en analyses

De analyses maken gebruik van CBS Microdata. Deze gegevens bevatten gedetailleerde informatie op persoons- en adresniveau. Hierdoor is het mogelijk om nauwkeurig vast te stellen waar iemand is opgegroeid, of iemand werk heeft, en waar iemand woont.

Voor deze analyse zijn alle personen geselecteerd die in 1993 zijn geboren en een diploma op mbo-niveau hebben behaald. Afgestudeerden die na het mbo-diploma ook nog een hbo- of wo-diploma hebben behaald, zijn niet meegenomen. Dit is omdat we specifiek kijken naar de arbeidsmarktuitkomsten van mbo’ers.

Voor alle geselecteerde mbo-afgestudeerden wordt de situatie op de arbeidsmarkt gevolgd voor de leeftijden 18 tot en met 28 jaar oud. Per jaar wordt vastgesteld of iemand werkt of niet, dit kan zowel in loondienst als zelfstandig zijn.

Verhuisbewegingen worden gevolgd vanaf het 12^e tot en met het 28^e levensjaar. Dit leidt tot een uitgebreide woonhistorie op individueel niveau. Aan de hand van deze woonhistorie, worden verhuispatronen in kaart gebracht en is iedere persoon ingedeeld in een van vijf categorieën. Deze categorieën komen ook veelvoudig terug in kaarten en grafieken op deze pagina.

Verhuispatronen:

1. Lokale blijver: Woont op 28-jarige leeftijd in dezelfde gemeente als op 12-jarige leeftijd en heeft maximaal twee jaar elders gewoond.
2. Regionale blijver: Woont niet meer in dezelfde gemeente als op 12-jarige leeftijd, maar nog wel binnen een straal van 40 km, met maximaal twee jaar buiten deze straal.
3. Lokale terugkeerder: Woont op 28-jarige leeftijd opnieuw in dezelfde gemeente als op 12-jarige leeftijd, maar heeft meer dan twee jaar elders gewoond.
4. Regionale terugkeerder: Woont op 28-jarige leeftijd opnieuw in dezelfde regio (binnen 40 km) als op 12-jarige leeftijd, maar heeft meer dan twee jaar buiten deze regio gewoond.
5. Nieuwkomer: Woont op 28-jarige leeftijd op meer dan 40 km afstand van de gemeente waar hij/zij op 12-jarige leeftijd woonde.

De afstand van 40 km is gekozen omdat mensen vaak niet-werkgerelateerde redenen aangeven voor een verhuizing binnen deze afstand. Bij verhuizingen van meer dan 40 km spelen werk gerelateerde factoren vaker een rol. Dit kan twee effecten hebben: verhuizen binnen 40 km behoudt locatiegebonden kapitaal, zoals lokale netwerken, wat gunstig kan zijn voor de arbeidsmarktpositie. Aan de andere kant kan een verhuizing over grotere afstanden, vaak voor werk, juist leiden tot betere arbeidsmarktuitkomsten.

De grafieken en kaarten laten zien hoe deze categorieën van mobiliteit samenhangen met arbeidsmarktuitkomsten.

We bekijken in deze sectie grafieken die de relatie laten zien tussen woonhistorie en participatiegraad. De eerste grafieken tonen op welke leeftijden personen uit verschillende woonhistoriegroepen een baan vinden. Vervolgens splitsen we de resultaten uit naar de verschillende mbo-niveaus, om te onderzoeken of er verschillen zijn in de arbeidsmarktuitkomsten tussen de woonhistoriegroepen per opleidingsniveau.

Mbo-afgestudeerden uit landelijke gebieden hebben meer baat bij een regionaal netwerk

De grafieken hiernaast tonen de arbeidsmarktparticipatie voor de verschillende verhuispatronen, met een onderscheid tussen stedelijke en landelijke gebieden. Ook hier zijn duidelijke verschillen te zien tussen de groepen.

Uit de grafieken blijkt dat elke groep beter af is in landelijke gebieden, behalve de regionale terugkeerders. Deze laatste groep heeft juist meer arbeidsmarktsucces in stedelijke gebieden. Het feit dat mbo-afgestudeerden een hogere arbeidsmarktparticipatie hebben in landelijke gebieden is opmerkelijk, aangezien de literatuur vaak de nadruk legt op de voordelen van stedelijke arbeidsmarkten, met name voor hbo- en wo-afgestudeerden. Dit zou erop kunnen wijzen dat mbo-afgestudeerden in landelijke gebieden, waar zij ook zijn opgegroeid, het lokale netwerk en kapitaal effectief weten in te zetten, wat voordelen oplevert op de arbeidsmarkt.

In landelijke gebieden zijn mbo-afgestudeerden vooral in het voordeel wanneer zij blijven wonen in de opgroeigemeente of regio. Het verschil in arbeidsmarktparticipatie tussen landelijke en stedelijke gebieden bedraagt voor deze groepen vijf procent. Voor nieuwkomers en regionale blijvers is dit verschil kleiner. Regionale terugkeerders die in stedelijke gebieden wonen hebben vaker werk dan regionale terugkeerders in landelijke gebieden, hier is het verschil 5 procent.

Waar in Nederland loont blijven het meest?

We gaan nu vier kaarten van Nederland bekijken. Deze kaarten tonen de verschillen in arbeidsmarktparticipatie tussen de provincies voor verschillende verhuispatronen. Ook hier zijn weer opvallende verschillen te zien. Je kunt met de muis over de kaart bewegen om de cijfers voor de verschillende provincies te bekijken.

In dit onderzoek hebben we onderzocht hoe arbeidsmarktparticipatie, geoperationaliseerd als het hebben van een baan/werk, samenhangen met locatiegebonden kapitaal. Locatiegebonden kapitaal verwijst naar sociale en professionele netwerken, evenals andere vormen van kennis die specifiek aan een bepaalde regio zijn verbonden. Denk hierbij aan kennis over de arbeidsmarkt, bedrijven en organisaties of kennis over de laatste ontwikkelingen in een regio. Locatiegebonden kapitaal is waardevol binnen een specifieke geografische context, zoals een gemeente of regio. Bij een verhuizing blijft dit kapitaal achter en moet het op de nieuwe locatie opnieuw worden opgebouwd. Hoe langer iemand in een bepaalde regio woont, hoe groter doorgaans het locatiegebonden kapitaal is. Daarom wordt verhuisgeschiedenis in dit onderzoek gebruikt als een indicator voor de omvang van het locatiegebonden kapitaal.

Samengevat hebben we personen op basis van hun verhuisgeschiedenis ingedeeld in vijf categorieën: lokale blijvers, regionale blijvers, lokale terugkeerders, regionale terugkeerders en nieuwkomers. Voor deze groepen hebben we arbeidsmarktparticipatie tussen de leeftijden 18 en 28 jaar geanalyseerd om te onderzoeken of blijvers een hogere arbeidsmarktparticipatie hebben dan terugkeerders of nieuwkomers.

Opvallende resultaten

Uit de besproken resultaten blijkt dat lokale en regionale blijvers inderdaad een hogere arbeidsmarktparticipatie hebben dan terugkeerders en nieuwkomers, wat erop wijst dat een lange woongeschiedenis op één locatie voordelen biedt. Ook lokale terugkeerders lijken te kunnen profiteren van eerder opgebouwd kapitaal in hun opgroeigemeente.

Een andere opvallende bevinding is dat mbo-afgestudeerden over het algemeen een hogere arbeidsmarktparticipatie hebben in landelijke gebieden dan in stedelijke gebieden, met uitzondering van regionale terugkeerders. Dit suggereert dat regionale terugkeerders meer voordeel halen uit kapitaal in stedelijke gebieden dan in landelijke gebieden. Voor de andere groepen kan dit betekenen dat een lokaal netwerk in een landelijk gebied meer voordeel oplevert dan in een stedelijk gebied, waar de werkgelegenheid doorgaans minder schaars is.

Daarnaast zijn er duidelijke regionale verschillen zichtbaar. Lokale en regionale blijvers hebben een hogere arbeidsmarktparticipatie in de oostelijke en zuidelijke provincies, terwijl dit voor nieuwkomers in Friesland en Flevoland het geval is. Dit kan erop duiden dat lokaal kapitaal een grotere rol speelt in het oosten en zuiden van Nederland, terwijl in Friesland en Flevoland de toetreding tot de arbeidsmarkt minder afhankelijk is van een bestaand netwerk. Tegelijkertijd kan het ook betekenen dat de arbeidsmarktkansen voor mbo-afgestudeerden sterk variëren per provincie.

Naast woongeschiedenis kunnen ook andere factoren bijdragen aan de omvang van het locatiegebonden kapitaal binnen een specifieke regio. Naast het eigen kapitaal kunnen personen ook profiteren van de netwerken en kennis van anderen, zoals ouders, vrienden en een partner. Dit is met name waardevol wanneer deze personen in dezelfde gemeente of regio wonen, aangezien locatiegebonden kapitaal sterk verbonden is met de geografische omgeving.